Ξένη Πεζογραφία

«Μπήκε μέσα σαν σκιά. Γλίστρησε και καρφώθηκε στο μάτι μου, ανάμεσα στα βλέφαρά μου, που η σκόνη σφράγισε.»

Είναι η Μωντ Γκον, η μούσα του Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς, το φάντασμα του οποίου πρωταγωνιστεί στις σελίδες του βιβλίου και διηγείται την ιστορία του ματαιωμένου έρωτά του για εκείνην· ιστορία συνυφασμένη με τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας, στον οποίο πρωταγωνίστησαν και οι δύο.

Το φάντασμα του Γέητς εμφανίζεται ξαφνικά ύστερα από τη δημοσιοποίηση διπλωματικών εγγράφων που είχαν παραμείνει επί μακρόν μυστικά και γεννούν αμφιβολίες σχετικά με το περιεχόμενο του φερέτρου που μεταφέρθηκε στο Σλάιγκο της Ιρλανδίας για την κηδεία του ποιητή, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του το 1939. Ο σύλλογος των Διεσπαρμένων αναλαμβάνει να «ξεμπερδέψει τα οστά» του Γέητς και των υπόλοιπων νεκρών που ενταφιάστηκαν μαζί στον ίδιο ομαδικό τάφο στο Ροκμπρούν-Καπ-Μαρτέν στη Νότιο Γαλλία. Πού βρίσκεται η σορός του; Εξακολουθεί να αιωρείται, όπως έγραψε ο ίδιος, «κάπου πάνω από τα σύννεφα»; Τι έχει απομείνει από τις αγάπες μας και τους νεκρούς μας, αν όχι η ποίησή τους;

Η Ζαζί στο μετρό, ένα από τα πιο διασκεδαστικά και συνάμα σύνθετα μυθιστορήματα του Ρεμόν Κενό, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα γαλλικά το 1959 και χαρακτηρίστηκε ευρέως από τους ερευνητές του έργου του ως το «Μανιφέστο των νέο-γαλλικών». Βαθιά επηρεασμένος από τη σύγκρουση μεταξύ δημοτικής και καθαρεύουσας που είχε ανακαλύψει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ελλάδα το 1932, ο Κενό ξεκινά να ασχολείται με τη συγγραφή της Ζαζί ήδη από το 1945, για να μας δώσει, δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, ένα κείμενο όπου η φωνητική γραφή πρωταγωνιστεί. Αναζητώντας τρόπους να αναδημιουργήσει τον γραπτό λόγο, ο συγγραφέας επιδίδεται σε ένα διαρκές παιχνίδι με τη γλώσσα, μέσα από τη χρήση αρχαϊσμών, καθαρεύουσας και νεολογισμών, αλλά και την ανάμειξη του εξεζητημένου ύφους με το λαϊκό και το παραφθαρμένο μέσα στην ίδια πρόταση. Οι περιπέτειες της μικρής Ζαζί, που καταφτάνει από τη γαλλική επαρχία στο Παρίσι της δεκαετίας του 1950 για να περάσει ένα Σαββατοκύριακο με τον θείο της, χάρισαν στον Κενό τον τίτλο του «εφευρέτη μιας νέας γλώσσας» στην οποία η σύνταξη ακολουθεί τη ροή του προφορικού λόγου και η θεατρικότητα κυριαρχεί. Έξι δεκαετίες μετά την πρώτη κυκλοφορία του στα γαλλικά, το πιο δημοφιλές έργο του Γάλλου συγγραφέα κατορθώνει να διατηρεί αναλλοίωτο το χιούμορ και την πρωτοτυπία του.

Στην οδό Ρεμύ-Ντυμονσέλ, στο 14_ο δημοτικό διαμέρισμα του Παρισιού, βρίσκεται ένα λευκό κτίριο – ένας οίκος ευγηρίας που ονομάζεται Tiers-Temps. Στο κέντρο της αυλής, ένα μοναχικό δέντρο. Ανάμεσα στους ενοίκους, ένας ψηλόλιγνος άντρας με πρόσωπο σκυθρωπό και μάτια διαπεραστικά, παίζει με τις αναμνήσεις του –στο Φόξροκ της παιδικής του ηλικίας, στο Δουβλίνο των νεανικών του χρόνων, στο κατεστραμμένο από τους βομβαρδισμούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου Σαιντ-Λο, στην εξοχική του κατοικία στο Υσσύ–, ακροβατώντας ανάμεσα σε δύο γλώσσες, τα αγγλικά της Ιρλανδίας του και τα γαλλικά της λογοτεχνικής του εξορίας. Αυτός ο ηλικιωμένος κύριος ονομάζεται Σάμιουελ Μπέκετ.

Μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις του ίδιου του συγγραφέα, αλλά και τις αναφορές του νοσηλευτικού προσωπικού του Tiers-Temps, το μυθιστόρημα της Μαϋλίς Μπεσσερί αποκαλύπτει έναν Μπέκετ συναρπαστικό ο οποίος, περιμένοντας το τέλος του, γίνεται κατά κάποιον τρόπο ένας από τους χαρακτήρες του έργου του. Παράλληλα με την καθημερινότητά του στο Tiers-Temps, όπου όντως διέμεινε ο Μπέκετ για μερικούς μήνες, μετά τον θάνατο της γυναίκας του, το 1989, παρακολουθούμε να παρελαύνουν πρόσωπα και γεγονότα που σφράγισαν την ύπαρξή του. Η συγκίνηση του αναγνώστη κορυφώνεται, καθώς το μυθιστόρημα συνοδεύει τον μεγάλο Ιρλανδό προς την έσχατη σιωπή του.